Mag ik, voordat ik ga uitleggen wat dit plaatje hier precies doet, beginnen met even een site aan te raden voor wie graag wil bijblijven op het gebied van voeding en gezondheid? Ga dan eens kijken op Nieuws voor Diëtisten, een site waar zonder flauwekul de nieuwste inzichten de revue passeren, bedoeld voor professionals maar zo helder geschreven dat ook een geïnteresseerde leek er veel uit kan halen. Ik ga er zelf zo ongeveer wekelijks kijken.
Wat dat met die boterham te maken heeft? Heel veel! Vorige week–in feite op de dag dat mijn nieuwe website officieel opende–verscheen er namelijk dit artikel. Korte inhoud: niet verzadigd vet is het probleem bij hypercholesterolemie en dus bij hart- en vaatziekten, maar veel vaker het metabool syndroom, ook wel bekend als insulineresistentie. Oorzaak: we eten naar verhouding te veel koolhydraten–nog altijd steeds meer. Als we insulineresistentie willen tegengaan, zo wijzen steeds meer studies uit, is ‘let op vet’ niet langer een geldig advies. Wat moeten we vaker laten? Juist: koolhydraten!
Desondanks wordt er nog steeds regelmatig door artsen gefulmineerd tegen mensen die vinden dat je niet elke dag brood hoeft te eten–mensen zoals ik dus, die één a twee broodmaaltijden per week meer dan genoeg vinden. Ik vind daar iets van en schreef er in 2016 dit artikel over, waar ik nog steeds geheel achter sta.
Een pilletje van 500 calorieën
Gewoon even twee aanbevelingen zoals die momenteel van het Voedingscentrum komen:
1. Eet minder zout
2. Eet meer brood, want daar zit zout in
Zo. Snap je het nog? Ik ook niet, eerlijk gezegd. Of ja, ik snap het wel: we hebben hier te maken met het zoveelste staaltje van simplisme, bedacht vanuit de overtuiging dat jij en ik het anders niet snappen. Of het allemaal nog logisch is, komt er daarbij minder op aan. Eigenlijk hebben ze bij het Voedingscentrum liever dat wij gewoon netjes doen wat zij zeggen en niet te veel zelf over dingen nadenken, want daar komt alleen maar narigheid van. En als ze dat niet denken, doen ze in elk geval verrekte goed alsof. Maar laat ik ter zake komen.
Bovenstaand screenshot is afkomstig uit een artikel in het Algemeen Dagblad van 11 februari 2016 met de kop “Wil je gezond blijven? Ontbijt liever met een boterham”. Hoogleraar schildklierziekten Robin Peeters van Erasmus MC had het helemaal gehad met dieetgoeroes die de boterham al jaren in de ban doen omdat het een ongezonde dikmaker zou zijn die te veel zout bevat. Geen brood eten, dát is volgens hem pas gevaarlijk. Zes boterhammen per dag moeten erin. Vooral zwangere vrouwen lopen het risico anders kinderen te krijgen met een lager IQ. Hoezo? Door een tekort aan jodium. De site Skipr maakte er zelfs een compleet drama van: “Ban op boterham schaadt ongeboren kind”, gilde men daar paniekerig. Dat artikel is gelukkig inmiddels van die site verdwenen.
Goed, even wat duiding. In brood zit over het algemeen jodium. In 1942 besloot de overheid namelijk het jodiumtekort onder de bevolking terug te dringen door bakkers te verplichten broodzout te gebruiken. Dat is in feite gewoon keukenzout (NaCl) waaraan per kg 70 tot 85 mg jodium is toegevoegd. In 2008 verviel deze verplichting en zijn bakkers zogenaamd bakkerszout gaan gebruiken, dat 50 tot 65 mg jodium per kg bevat.
In elke boterham zit 0,35 gram van dat bakkerszout. Met zes boterhammen heb je dus 2,1 gram zout binnen, dus ongeveer 35% van de dagelijkse maximale hoeveelheid. En via dat zout krijg je precies 150 microgram jodium binnen—dat is 150 miljoenste van een gram.
Duidelijk? Jodium zit niet van nature in brood (er zit niets “van nature” in brood want brood is een door de mens vervaardigd, samengesteld product). Het wordt erin gestopt. In feite krijg je een jodiumpilletje toegediend. Maar dan wel één waar bijna 500 calorieën op meeliften (een kwart van je dagelijkse behoefte en dan ligt er nog niets op), alsmede eenderde van de maximale hoeveelheid zout die je dagelijks zou mogen eten en waar veruit de meeste Nederlanders nog altijd ruim boven zitten. Dat geldt trouwens ook voor die calorieën.
Kan het anders? Als je het artikel in het AD leest, krijg je de indruk van niet. Er wordt in elk geval met geen woord gerept over alternatieven. En toch zijn die er wel degelijk.
150 microgram jodium per dag krijg je, laat ik daarover eerlijk zijn, met gewone voeding niet makkelijk binnen. Je moet er dagelijks 100 gram witvis (kabeljauw, wijting, schelvis) voor eten, of 300 gram vette vis (zalm, haring, makreel) of 400 gram platvis (schol, tong, schar). Ook met 8 eieren haal je de norm, of met waanzinnige hoeveelheden melk (ca. 3,5 liter), rood vlees (ca. 5 kg) of kaas (ca. 1 kg). De beste natuurlijke bron van jodium is echter zeewier, dat afhankelijk van de soort 16 tot bijna 3000 (!) microgram jodium per gram (!) bevat. Ja, bijvoorbeeld die nori die bij de bereiding van sushi wordt gebruikt–die de professor op de foto op zijn bord heeft liggen maar waar het artikel met geen woord over rept.
Zeewier wordt dus ook gebruikt als grondstof voor de fabricage van jodiumtabletjes, en er wordt het jodium uit gewonnen waarmee het bakkerszout is verrijkt. Dat vervolgens in brood wordt gestopt. Waar we zogenaamd niet zonder kunnen omdat we anders jodiumtekort krijgen. Ja? Duidelijk? We halen het jodium uit zeewier en stoppen het in brood. Je eet dan voor 150 microgram jodium niet maximaal 28 calorieën en minder dan 0,009 gram natrium, maar bijna 500 calorieën en ruim 0,8 gram natrium.
Er is overigens nóg een manier om die 150 microgram jodium binnen te krijgen zonder één hap brood te eten. Daarvoor koop je in een gewone winkel jodiumzout (bekend van de pakken met het opschrift JOZO, ze staan echt overal). Dat bevat net iets minder jodium dan bakkerszout, namelijk 50 mg per kilo. Hiervan moet je dus dagelijks 3 gram gebruiken om per dag aan de vereiste hoeveelheid jodium te komen—als je vis of eieren eet, is minder voldoende.
Gebruik dat zout in de keuken en let erop dat je die 3 gram daadwerkelijk binnenkrijgt, dus niet grotendeels met het kookwater weer wegspoelt. Eet daarnaast geen producten uit pakjes, bakjes en zakjes, want het zout dat daarin zit is géén jodiumzout en zo krijg je toch weer te veel zout binnen—een risico dat je overigens ook loopt als je inderdaad dagelijks die zes boterhammen eet, met hun 2,1 gram zout.
Wie dat niet wil, heeft zelfs nóg andere alternatieven. Het gebruik van gejodeerd kaliumzout bijvoorbeeld, dat dus geen natrium bevat (de reden waarom we het zoutgebruik moeten beperken tot 6 gram per dag). Of desnoods het slikken van jodiumtabletjes, maar dan de variant van de drogist, zonder die 500 calorieën.
Eén vraag heb ik in dit stukje nog niet eenduidig beantwoord en dat is wat ik nu eigenlijk zelf vind van brood. Vind ik dat nou slecht of juist heel goed? Mag het niet of moet het juist absoluut wel?
Het antwoord ligt zoals zo dikwijls in het midden. Brood is absoluut geen vergif en wat mij betreft kun je het rustig eten, vooral als je het, zoals ik, lekker vindt. Maar ik vind het ook belangrijk om–zoals het Voedingscentrum nota bene zelf ook aanbeveelt–gevarieerd te eten, en dat kan eigenlijk niet wanneer je elke dag zes boterhammen naar binnen zou moeten werken. Dat betekent namelijk in de praktijk dat van je 21 wekelijkse maaltijden er 14 brood als basis zouden moeten hebben. Pure waanzin wat mij betreft, ook al omdat brood dus best veel calorieën levert, vrijwel uitsluitend uit koolhydraten (ik eet daarom per week één of maximaal twee broodmaaltijden, uitsluitend met goed brood van een échte, Franse bakker–nee, niet noodzakelijk volkorenbrood, want mijn vezels haal ik wel uit groente en fruit). Maar wie daar allemaal het fijne van wil weten moet–let op: schaamteloze plug–mijn Antidieetboek maar lezen, dat je eventueel via deze site gesigneerd kunt bestellen.
Doneren
Alles op eetschrijver.nl is en blijft gratis toegankelijk. Geen premium-artikelen of andere paywall-toestanden. Natuurlijk kost het schrijven me wel tijd en het online houden van de website ook wat geld. Vond je dit item leuk of nuttig, dan vind ik het dus fijn als je dat waardeert met een financiële bijdrage.
3 reacties op “De kosten en baten van koolhydraten”
Goede stuk, lees er graag meer dus donatie gedaan.
Groetjes van je favoriete vis.
Dank je! Fijn om te horen!
Interessant. En, heel fijn, het sluit aan bij onze eetstijl. Ik blijf je stukjes lezen!